TÜRK DIŞ POLİTİKASI

Türk dış politikasının yeni şekli Lozanla oluşmaya başlamıştır. Attatürk’ün dış politika anlayışının temelleri

*Bağımsızlık

*Gerçekçilik

*Milli güce dayanma

*Barışçılık

*Uluslararası hukuka bağlılık   gibi ilkelere dayanır.

Yabancı Okullar  Meselesi

Tevhid-i tedrisat kanununa göre tüm okulların aynı yönetmelik ve müfredata bağlı olacakları karara bağlanmıştır. Türkçe , tarih ve coğrafya dersleri Türk öğretmenler tarafından Türkçe okutulacak, bütün okullar Türk müfettişler tarafından denetlenecektir. Özellikle Fransa bu duruma tepkiş göstermiş fakat karalı bir tutum gösteren Türk hükümetinin isteğini kabul etmek zorunda kalmışlardır.

Musul Meselesi

Lozan’da sorunun çözümü sonraya bırakıldı. İngilizler Musul’u Türkiye’ye bırakmak istemiyordu.[SPOT1] Şeyh Sait İsyanı’nı desteklemeleri Türkiye’ye bu isyanla uğraşırken Musul üzerine yeterince düşemedi ve Ankara Antlaşması ile
*Musul, İngiliz Mandası olan Irak’a bırakıldı.

*Musul petrollerinin % 10’ luk geliri 25 yıl Türkiye’ye verildi.

Parikhane

Ortadoks patrikhanesi olan Fener-Rum Patrikhanesi Türkiye’nin tüm çabalarına rağmen İstanbul’da kalmıştır. Fakat hiçbir siyasi yetki verilmemiştir.

Nüfus Mübadelesi

Lozan Antlaşmasına göre İstanbul dışındaki Rumlar ile Batı Trakya dışındaki ( Etapli dışındaki) Türklerin yer değiştirilmesine karar verilmişti. Yunanlıların İstanbul’da fazla Rum bırakmak istemeleri üzerine bu sorun çıkmıştır. Türk- Yunan ilişkileri gerginleşmiştir. 1930 ‘da antlaşma yapılarak İstanbul Rumları'nın ve Batı Trakya Türkleri'nin yerleşme tarihlerine bakılmaksızın  yerlerinde kalmaları kabul edildi. 1954’de çıkan Kıbrıs sorunu, Türk-Yunan ilişkilerinin yeniden bozulmasına neden olmuş. Fakat bu tarihe kadar ilişkiler oldukça sakin yaşanmıştır.

Möntro Boğazlar Sözleşmesi

Lozan’da Boğazlar konusunda alınan kararlar Türkiye’nin Boğazlar üzerindeki egemenlik haklarını sınırlamıştır. Türkiye, Milletler Cemiyeti’nin güvenlik konusunda etkili olacağını ve Avrupa’da silahsızlanmanın gerçekleşeceğine olan inancı ile bu maddeleri kabul etmiştir.

II. Dünya Savaşı öncesi bazı ülkelerin silahlanmaya başlamsı üzerine Türkiye, 1936’da Lozan’ı  imzalayan devletlere birer nota göndererek Boğazlarla ilgili hükümlerin düzeltilmesini istemiştir. Türkiye’nin bu isteği olumlu karşılanarak Montrö Sözleşmesi imzalanmıştır.

• Boğazlar komisyonu kaldırıldı
• Boğazlar’da Türkiyenin asker bulundurması kabul edildi
• Ticaret gemilerine Boğazlar geçme serbesliği tanındı
• Savaş gemilerinin boğazlardan geçiş durumuna Türkiye’nin karar vermesine konusunda anlaşılsı.

Bu anlaşmayla;

• Türkiye’nin boğazlar konusunda egemenlik hakları artmış
• Sınır güvenliği sağlanmış
• Uluslararası alanda Türkiye’nin saygınlığı artmıştır.[SPOT2]

Türkiye’nin Milletler Cemiyetine Katılması

1932’de Türkiye üye devletlerin daveti üzerine dünya barışına katkılarını ve desteğini göstermek için cemiyete üye oldu. Bu cemiyet I. Dünya Savaşı’ndan sonra uluslararası sorunları barışçıl yollarla çözmek için kurulmuştur.[SPOT3]

Komşular ile İşbirliği

Balkan Antantı (1934)

Avrupalı Devletlerin hızla silahlanması ve İtalya-Almaya’nın yayılmacı politikaları tekrar çıkabilecek bir dünya savaşı’nın habercisiydi. Bu gelişmeler üzerine; Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya arasında sınırlarını ilerde oluşabilecek bir savaşa karşı  karşılıklı korumak amacıyla böyle bir ittifak yapmışlardır.[SPOT4-5-6]

Sadabat Paktı

İtalya’nın Habeşistan’a saldırması üzerine Akdeniz ve Ortadoğu’nun güvenliği tehdit altına girmiştir. Türkiye, Irak, İran ve Afganistan arasında Sadabat Paktı imzalanmıştır.[SPOT7-8]